Lösemi tedavisinde kullanılacak “yerli enzim” üretilecek

Çocukluk çağında en sık görülen kanser türü olan Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL) hastalığının tedavisinde kullanılan ve yurt dışından ithal edilen ilacın etken maddesi asparaginaz enziminin Türkiye’de üretilmesi için çalışmalara başlandı.

Gebze Teknik Üniversitesi (GTÜ) bünyesinde faaliyet gösteren Binay Enzim Tanıma Merkezi Laboratuvarlarında (BERC), kimya, ilaç, deri, kağıt, gıda, tekstil gibi sektörlerde yaygın olarak kullanılan ve yurt dışından temin edilen enzimlerin yerli olarak elde edilmesi için bilimsel araştırmalar yapılıyor.

Daha önce ithal edilen pek çok enzimi endüstrinin hizmetine sunan laboratuvar çalışanları, ALL hastalığının tedavisinde kullanılan ve yurt dışından ithal edilen ilacın etken maddesi asparaginaz enziminin Türkiye’de üretilmesi için harekete geçti.

Bilim ve Teknolojide Avrupa İşbirliği (COST) Programı kapsamında TÜBİTAK tarafından destek almaya hak kazanan uluslararası projeyle söz konusu ilacın 3 yıl içerisinde üretilerek piyasaya sürülmesi hedefleniyor.

– “Daha önce ürettiğimiz birçok enzimi endüstrinin hizmetine sunduk”

GTÜ Biyomühendislik Bölüm Başkanı Doç. Dr. Barış Binay, AA muhabirine, üniversite çatısı altında faaliyet gösteren enzim tanıma laboratuvarında enzimlerin klonlanmasından modellenmesine ve üretime kadar birçok çalışmayı bütüncül olarak gerçekleştirdiklerini söyledi.

Laboratuvarda daha önce ürettikleri birçok enzimi endüstrinin hizmetine sunduklarını belirten Binay, son olarak ALL hastalığının tedavisinde kullanılan asparaginaz enziminin üretilmesi için hazırladıkları projenin COST programı kapsamında TÜBİTAK tarafından destek almaya hak kazandığını kaydetti.

Binay, çok farklı dönemlerden geçen ilaç sektöründe özellikle 1970’lerde geliştirilen rekombinant DNA teknolojisiyle biyoteknolojik ilaca kayma olduğuna dikkati çekerek, biyoteknolojik ilaçların çevreyle barışık süreçlerde yüksek saflıkta elde edildiğini ifade etti.

– “Bu ilaçların ülkemize maliyeti oldukça yüksek”

Özellikle kanser gibi bazı özel hastalık gruplarında tasarlanan ilaçların DNA’nın çoğalmasını durdurarak hücrenin büyümesini engellediğini anlatan Binay, “Burada enzimler tam da böyle bir ilacı karşılar hale geliyor. Enzimler, ilaç etken maddesini düşük maliyetle ve çevreyle barışık proseslerde üretmek istediğiniz zaman çözüm sunabilmektedir.” diye konuştu.

Doç. Dr. Binay, bazı enzimlerin direkt hücrede ilaç etken maddesi olarak kullanıldığını vurgulayarak, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Ülkemizde enzim bazlı olarak tabir edilen önemli ilaçlardan 8’inin yurt dışından tedarik edilmek suretiyle tıbbın hizmetine sunulduğunu görüyoruz. Birçok enzim bazlı ilaç ithal edilmekte ama bunlardan 8’i ön plana çıkmakta. Bunların öne çıkması, nadir görülen hastalıklarda kullanılıyor olmasından kaynaklanıyor. Bundan dolayı da bu ilaçların ülkemize maliyeti oldukça yüksek. Bunlardan biri de asparaginaz etken maddeli olan, genellikle Japonya, Kanada ve 2 Avrupa ülkesinden tedarik edilen ilaç.”

Üzerinde çalıştıkları projede asparaginaz enzimine odaklandıklarını anlatan Binay, “Bu enzim çocuklarda görülen ve ALL olarak bilinen akut lenfoblastik lösemi tedavisinde kullanılıyor. ALL tedavisinde kullanılan bu ilacın hem Sağlık Bakanlığına hem de hasta yakınlarına çok yüksek maliyetleri olmaktadır. Biz buradan hareketle bu enzimi laboratuvarımızda üretilmek için harekete geçtik.” ifadelerini kullandı.

– “Prototipi 3 yılın sonunda firmaya teslim etmeyi planlıyoruz”

Binay, Yunanistan ve Finlandiya ortaklı çalışmalar sonucunda enzim elde edildikten sonra ilaç formuna taşınması ve ticarileşmesi noktasında Türkiye’deki bir ilaç firmasıyla iş birliklerinin olacağını aktararak, “Son aşamada biyoproseste optimize ettiğimiz enzimi bu ilaç firmasına teslim etmeyi ve piyasaya sürülmesini hedefliyoruz.” diye belirtti.

Projenin süresinin 3 yıl olduğu bilgisini veren Binay, “Bu sürede çok sayıda asparaginaz enzimini doğadaki organizmalardan alıp klonlayacağız. Elimizde çok fazla asparaginaz enzimi olacak. Bunlar içerisinde seçeceğimiz uygun asparaginaz adayını enzim mühendisliği teknikleriyle bilgisayar ortamında modelleyip daha sonra piyasadakilerden çok daha fonksiyonel ve kararlı olan bir enzim elde edeceğiz. 3 yıllık sürenin sonunda üreteceğimiz prototipi iş birliği yaptığımız ilaç firmasına teslim edeceğiz.” diye konuştu.

Doç. Dr. Binay, bu ilaçların birim maliyetlerinin 800 avrodan başlayıp 8 bin avroya kadar çıktığına işaret ederek, “Yaptığımız hesaplamalara göre yerli olarak üreteceğimiz ilacın maliyetini sekizde bire kadar indireceğimizi öngörüyoruz.” dedi.